Kształcąc się na Akademii Pedagogicznej w Krakowie (obecnie Uniwersytecie Pedagogicznym) zapoznałam się z Krakowską Koncepcją Programowo-Metodyczną Wychowania Muzycznego w klasach początkowych szkoły podstawowej. Początkowo do metody tej podchodziłam sceptycznie, jednak z upływem czasu, z zajęć na zajęcia, moje przekonanie do jej wartości rosło. Zapewne wynikało to w znacznej mierze z faktu, iż w tajniki nauczania muzyki wprowadzał mnie dr Andrzej Wilk - współautor podręczników do nauczania muzyki So mi la i La ti do oraz promotor mojej pracy magisterskiej :).
Jeżeli nauczyciel chce poprowadzić zajęcia wedle Krakowskiej Koncepcji musi sam posiadać świadomość muzyczną, gdyż jest on jej kreatorem w umysłach dzieci. Prowadzi on uczniów, przez kolejne etapy nauki, w świat rytmów i dźwięków. Nauczyciel jest "dyrygentem-animatorem" i decyduje jak długo ma trwać dany etap, tj. przechodzi do kolejnego kiedy stwierdzi, że dzieci są na niego gotowe. Świadomość muzyczna jest rozumiana tutaj jako odpowiednie, niezbędne kompetencje do nauczania muzyki w klasach początkowych.
Mój sceptycyzm wynikał z faktu, iż do chwili zetknięcia się z Krakowską Koncepcją, która należy do grupy względnych metod nauczania, sama kształcona byłam wedle metody absolutnej. Nie mogłam przyzwyczaić się do nazw "do re mi fa so la ti do", do fonogestyki, rytmiki... Jednak w niedługim czasie zakochałam się w tej metodzie i dostrzegłam jej niewątpliwe walory.
Kolejne
etapy nauczania wiążą się ze stopniowym wprowadzaniem nowych treści. Ich realizacja uwzględnia wszystkie formy aktywności muzycznej, jednak z przewagą ćwiczeń
słuchowo-głosowych opartych na mowie i śpiewie.
Oto, w wielkim skrócie, program wychowania muzycznego wg omawianej koncepcji:
Etap I. Kształcenie poczucia rytmu i metrum
/ jednostki metodyczne-zagadnienia merytoryczne:
1. Pulsacja rytmiczna do marszu i biegu. Wartości dłuższe i krótsze.
2. Ćwierćnuta i sylaba rytmiczna ta
3. Ósemka i sylaba rytmiczna ti
4. Znak powtórzenia
5. Kreska taktowa i metrum dwudzielne
6. Podstawowe grupy rytmiczne w metrum dwudzielnym ze szczególnym uwzględnieniem mowy jako elementu muzyki (na przykład: cztery ósemki dwie ćwierćnuty, dwie ósemki-ćwierćnuta).
7. Kanon rytmiczny. Ostinato rytmiczne
Etap II. Kształcenie słuchu melodycznego
1. Dźwięki wyższe, niższe oraz tej samej wysokości. Pierwsza linia
2. Wysokości so-mi. Fonogestyka. Dwie linie. Wzór melodyczny: so-mi intonowany od różnych bezwzględnych wysokości dźwięków
3. Transpozycja wzoru so-mi w tonacjach: C,D, H, B
4. Wysokość la. Fonogestyka. Wzory melodyczne: so-mi-so; so-la-so-mi intonowane od różnych bezwzględnych wysokości dźwięków
5. Modyfikacje wzoru: so-la-so-mi:
A) mi-so-la-so B) la-so-mi C) la-mi-so
6. Transpozycja wzoru so-la-so-mi w tonacjach: C, D, Es, E. Trzecia linia
7. Kanon melodyczny
Etap III. Rytm
1. Półnuta i sylaba rytmiczna ta-a
2. Pauza ćwierćnutowa i sylaba rytmiczna sza
Etap IV. Melodia
1.Wysokość do. Fonogestyka. Wzór melodyczny: so-la-so-mi-do intonowany od różnych bezwzględnych wysokości dźwięków.
2. Modyfikacje wzoru: so-la-so-mi-do
A) do-mi-so-la-so B) so-mi-do-do-mi-so C) so-so-do D) do-do-so
3. Transpozycja wzoru: so-la-so-mi-do w tonacjach: C, D, Es, E, F. Czwarta linia.
4. Wysokość re. Fonogestytka.
5. Wzory melodyczne: mi-re-do; so-la-so-mi-do, intonowane od różnych bezwzględnych wysokości dźwięków.
6. Modyfikacje wzoru so-la-so-mi-re-do w tonacjach: C, D, Es, E, F, G; wzoru so-la-so-mi-re-do w tonacjach: C, D, Es, E, F.
Etap V. Rytm i metrum
1. Puls rytmiczny: ćwierćnutowy i ósemkowy w metrum trójdzielnym
2. Półnuta z kropką i sylaba rytmiczna ta-a-a
3. Podstawowe grupy rytmiczne w metrum trójdzielnym ze szczególnym uwzględnieniem rytmizowanej mowy (na przykład dwie ósemki-dwie ćwierćnuty, półnuta-ćwierćnuta).
Etap VI. Melodia
1. Wysokość do' (górne). Fono-gestyka. Wzory melodyczne: so-do'; do-mi-so-do' intonowane od różnych bezwzględnych wysokości dźwięków
2. Transpozycja wzoru do-so-mi-do' w tonacjach: D, C. Linia dodana dolna. Klucz wiolinowy
Etap VII. Rytm
1. Grupa rytmiczna synkopa i sylaby rytmiczne ti-ta-ti
2. Pauza ósemkowa i sylaba rytmiczna es
3. Pauza półnutowa i sylaba rytmiczna sza-a
Etap VIII. Melodia
1. Wysokość fa. Fonogestyka. Wzory melodyczne: so-fa-mi-re-do; so-la-so-fa-mi-re-do.
2. Modyfikacje wzorów melodycznych opartych na pentachordzie i hexachordzie durowym w tonacjach: C, D, E, F, G.
A) so-fa-mi-re-do B) so-la-so-fa-mi-re-do C) so-so-mi-fa-so-so
D) do-mi-so-so-la-so E) do-mi-fa-so-so-mi-re-do F) mi-so-fa-sre-do-do
G) mi-fa-so-mi-fa-so H) re-fa-mi-re-do-do
Etap IX. Rytm i metrum
1. Puls rytmiczny ćwierćnutowy i ósemkowy w metrum czterodzielnym
2. Cała nuta i sylaba rytmiczna ta-a-a-a.
3. Grupy rytmiczne w metrum czterodzielnym ze szczególnym uwzględnieniem mowy (na przykład: ćwierćnuta – dwie ósemki-dwiećwierćnuty itp.)
Materiał ćwiczeniowy do realizacji wyżej wymienionych etapów w klasach 1-3 zawarto w książce So-mi-la. Ćwiczenia muzyczne w klasach 1-3 Z. Burowska, B. Karpała, B. Noworol, A. Wilk. Kontynuacją dla klas wyższych jest materiał zawarty w książce La-ti-do. (tychże autorów).
Dlaczego owa metoda jest wartościowa? (zauważone podczas praktyki)
- dziecko rozwija się rytmicznie,
- sprawnie "porusza się" w granicach gamy podstawowej (grając na flecie prostym, bądź dzwonkach chromatycznych),
- zna partyturę (podstawowe znaki),
- śpiewa czystymi dźwiękami.
Od września tego roku zdecydowałam się wprowadzić w mojej grupie naukę muzyki opartą o założenia tej właśnie metody. Oczywiście będę musiała skupić się na pewnej jej części, ponieważ w jeden rok nie sposób zrealizować zadania przewidzianego na trzy lata. Mam jednocześnie nadzieję, że kiedyś uda mi się poprowadzić takie zajęcia także w nauczaniu zintegrowanym.
Inne publikacje związane z muzyką z szkole:
Współczesne systemy wychowania muzycznego (Z. Burowska),
Słuchanie i tworzenie muzyki w szkole (Z. Burowska),
Wprowadzenie w kulturę muzyczną (Z. Burowska),